علی شیرازی I كارشناس مذهبی معنویت حاج قاسم از جلسات روضه و قرآن بود

نظام فكری سردار شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی، در سه عرصه قابل بیان است: نظام بینشی، نظام ارزشی و نظام اجتماعی كه در قسمت نخست، به نظام بینشی پرداختیم. اكنون نوبت به نظام ارزشی رسیده است. نظام ارزشی، به مجموعه ای نظام مند از ارزش های اسلامی در زمینه های گوناگون گفته می شود. در این نظام، درباره گزاره های اخلاق، تربیت، معنویت و عبادت بحث می شود:

الف: اخلاق؛ اخلاق، مهم ترین بخش ارزشی و رفتاری هر نظام معرفتی و اجتماعی است. شهید حاج قاسم سلیمانی در نظام فكری خود بر عنصر اخلاق تاكید می كند و بر این باور است كه جامعه و فرد، تنها از راه اخلاق و پرورش صفات و خلقیات فاضله در دل خویش، و انعكاس آن در عمل، به كمال می رسند. شهید سلیمانی در 14 اردیبهشت 1395 در كنگره شهدای استان گیلان می گوید: اولین پایه رسیدن به مقام شهادت، مسئله هجرت است: هجرت از خود، هجرت از مقامات خود، هجرت از مال خود، هجرت از دلبستگی ها و زیبایی های خود. شهدا این هجرت را در تمام ابعادش در حد كمال انجام دادند.

تربیت یافتگان در نظام تربیتی توحیدی و حاج قاسم ها، هر چه قدرتمندتر شوند و بر اقتدارشان افزوده شود، خضوع و فروتنی و بندگی شان بیشتر می شود و با غلبه بر هوای نفس، به خدا نزدیك تر می شوند. اگر در فلسفه مدرن با نوعی نشانه شناسی امور متقابل درگیر هستیم، این امور متقابل در باره سردار شهید حاج قاسم سلیمانی كاملا در كنار هم ایجاد و درك می شوند و به مثابه تار و پود یك اندیشه، كار معناسازی را انجام می دهند. در منظومه فكری شهید حاج قاسم، هم در تبیین موضوعات و مباحث اخلاقی بحث می شود و هم در میدان عمل، شهید جبهه مقاومت به اوصاف الهی مزین می گردد و به عنوان الگو و نماد اخلاق و عرفان و اخلاص و تعبد و دنیاگریزی و تقوا و ادب معرفی می شود و با ساده زیستی و مردم داری و اخلاص در بیان و عمل و فكر، و با رفتار و گفتار الهی خویش، یك جغرافیا را زیر نفوذ خود در می آورد.

ب: تربیت؛ نظام تربیتی، فصل دیگری از نظام منشی و مبتنی بر نظام بینشی است كه اثر اساسی بر نظام های اجتماعی می گذارد. نظام تربیتی، مجموعه ای از مفاهیم و اندیشه های سازمان یافته درباره تربیت است كه از نوعی همبستگی درونی برخوردارند و به طور اساسی و پایدار، بیانگر چگونگی تربیت هستند. شهید سلیمانی، هم شاگرد مكتب تربیتی امام خمینی (ره) و امام خامنه ای بود و هم‌ خود او با توجه به نقش تزكیه و تهذیب در شكل دهی به تمدن نوین اسلامی در جهان، معتقد به تربیت اهل معرفت و اصحاب قلوب و انسان های سالك الی الله، در مسیر آزادی از بند انیت و انانیت بود.

شهید سلیمانی در دوم مهر 1395 در یادواره شهدای ملایر گفت: یكی از ویژگی های جبهه، تربیت پاك بود. انسان های پاك را در درون خود تربیت كرد. در جبهه فضایی بود كه میكروب هوای نفس در آن جایی نداشت. به تعبیر امروزی ها ایزوله شده بود. هیچ میكروب نفسانی ای در هوا و زمین آن وجود نداشت. دعوایی نبود، تمردی نبود، خودبزرگ بینی و مجادله ای نبود. ایشان در جلسه یادواره شهدای ادوات لشكر ثارالله می گوید: "دفاع مقدس مثل یك مدرسه متحرك دینی و حقیقی بود كه تجلی های عملی داشت. مدرسه ای كه همه ملت ایران در آن وارد شدند... مدرسه ای كه معلمش امام ( ره ) بود. استاد این كلاس امام ( ره ) بود... شخصیت امام ( ره ) ذره ذره در همه سطوح جنگ رسوخ پیدا كرد، لذا تربیت یك تربیت نابی شد. آن چیزی كه از جنگ به جامعه ما بروز كرد، ذره ای در آن ناپاكی وجود نداشت، ناب ناب بود. اسلام نابی كه امام ( ره ) دنبال آن می گشت تا در جمهوری اسلامی آن را محقق كند، در مقابل اسلام های انحرافی و امریكایی كه در منطقه وجود داشت و قبل از انقلاب هم وجود داشت، این اسلام ناب، تبلور حقیقی و تجسم حقیقی و تجلی حقیقی آن دفاع مقدس بود."

ج: معنویت؛ نظام معنویت اسلامی، یكی از فصل های نظام منشی و مبتنی بر نظام بینشی است كه ساحت معنایی و ملكوتی انسان را معرفی می كند. در منظومه فكری شهید سلیمانی، معنویت، اصالت دادن به عالم غیب در برابر اصالت بخشیدن به عالم شهادت است. معنویت، با اعتقاد به ماورای عالم و جهان غیب و باورهای باطنی شكل می گیرد و به نیازهای درونی و گرایش های فطری پاسخ مثبت می دهد. معنویت، پایدارترین عنصر دین است كه مشخص كننده ارتباط خصوصی بین فرد با خداوند محسوب می شود. معنویت اسلامی، انسان را شایسته رسیدن به مقام قرب الهی می داند. سردار شهیدمان با این نظام فكری، تعبد، تعهد، تقوا، تواضع، زهد، آخرت گرایی، اخلاص، توسل، تضرع، ولایت محوری، تكلیف گرایی و عطر معنویت را با رنگ و بوی خدامحوری بر سراسر مكتبش می افشاند تا غنچه های عبودیتش، او و حامیان و پیروان مكتبش را گل افشانی كند. شهید سلیمانی هر موضوعی را در مسیر رسیدن به كمال، با معنویت پیوند می زند، چنانچه معتقد است: "هیچ كانونی به اندازه جنگ، اینقدر تاثیر در تطهیر جامعه ما به سمت كمال و معنویت نداشته است." دقیقا در راستای توجه به معنویت است كه سردار شهیدمان در خرداد 1394 می گوید: "همین دعای كمیل، نامه امیرالمومنین ( ع ) به مالك اشتر، وصیت امیرالمومنین ( ع ) به امام مجتبی ( ع )، خطبه های امیرالمومنین ( ع )، صحیفه سجادیه، و مفاتیح الجنان قابل توجه است." وی در تاریخ 14 مهر 1395 می گوید: همان معنویتی كه در شب های قدر انسان از مراسم ها و مناسبت ها در مساجد حس می كند، در تكیه ها و حسینیه ها و در جاهای گوناگون همین حس در ایام محرم به انسان دست می دهد، یك حس معنوی دگرگونی عمومی، همان دگرگونی كه در شب های قدر اتفاق می افتد، همین دگرگونی در ایام محرم، از ابتدای محرم تا انتهای محرم تا اربعین امام حسین ( ع ) شكل می گیرد. شهید حاج قاسم سلیمانی، معنویتش را از محرم‌ و صفر، از جلسات روضه و اشك، از قرآن و نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و مفاتیح الجنان، از سحر خیزی و شب زنده داری، از مناجات و دعا و نماز شب داشت.

د: عبادت؛ عبادت، پوسته ای برای حفاظت از معنویت درونی انسان است. در نظام فكری شهید سلیمانی، عبادت، عالی ترین شكل ارتباط انسان با پروردگار خویش است؛ ارتباطی كه همه شئونات بنده را به آفریدگارش پیوند می زند. ایشان بر این باور بود كه روح عبادت، بندگی خداست و بندگی نیز تسلیم در برابر خداوند كریم است. شهید بزرگ جبهه مقاومت، با همین نگاه، بنده كامل خداوند بود. بندگی اش را در نماز و روزه و عبادت هایش می دیدی؛ گاه به رعشه می افتاد، زار می زد و اشك می ریخت.

آیات قرآن را شمرده شمرده می خواند و در آن تدبر می كرد. عبادت شبانه، رزم روزانه، عطوفت مهربانانه و دستگیری مردمی او بر بسیاری از ویژگی های ممتاز مردانگی اش فائق آمده بود. مهاجر هجرت كبری بود. اهل توبه و انابه بود. از مقام روحانی نفس به سوی خدای حكیم و بزرگ هجرت كرده بود. از خود بریده بود و از دلبستگی ها و زیبایی های خود انقطاع الی الله داشت. اهل جهاد درونی و بیرونی بود و با گذشت از مال و جان، مجاهدی چهل ساله در جنگ اصغر شد. هیچ مشقتی دشوارتر از جهاد اصغر نیست. مهم ترین مشقتی كه می تواند بر بدن وارد شود، همانا ریخته شدن خون فرد است كه بیشتر در جهاد اصغر اتفاق می افتد و حاج قاسم سلیمانی، پر رنگ ترین مشقت و سختی را در این میدان مجاهدت و عبودیت دید.