نگاهی به «منظومه فرهنگی» شهید سلیمانی؛ مدیریت امور فرهنگی به سبك سردار دل‌ها/تفكری معمارگونه داشت

خبرگزاری مهر – گروه فرهنگ و ادب، مشروح این یادداشت را در ادامه می‌خوانیم؛

شهید سلیمانی قهرمان ملّت ایران است، به خاطر اینكه ملّت ایران داشته‌های فرهنگی و معنوی و انقلابی و ارزشهای خودش را در او متبلور و مجسّم دید. (مقام معظم رهبری 26/9/1399)

اهتمام فرهنگی - جهادی و ابعاد فرهنگی شخصیتی شهید سلیمانی حلقه‌ای مفقود شده در برسی شخصیت والای این سردار بزرگ ایران اسلامی است. و به جرأت می‌توان گفت دغدغه‌های فرهنگی شهید سلیمانی كمتر از تأثیر گذاری فعالیت‌های نظامی ایشان نبوده است و این نگرانی وجود دارد كه نتوان فعالیت‌های فرهنگی وی را تبیین كرد.

با نگاه و بررسی شیوه فرماندهی و مدیریت برجسته ایشان و عمل به آن می‌توان گره بسیاری از مشكلات در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و… را گشود و نتایج آن را دید. به عنوان مثالبه یقین می‌توان گفت مدارسی كه با رویكرد تربیت اسلامی در جهان فعالیت می‌كنند و موفقیت مدارس حزب الله در لبنان مرهون اهتمامی است كه شهید سلیمانی در عرصه تعلیم و تربیت كودكان و نوجوانان داشت.

این سردار شهید فعالیت گسترده‌ای در زمینه ترجمه كتاب‌های مرتبط با انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به زبان‌های مختلف از جمله عربی انجام داد. با نوشتن یادداشت بر كتاب‌های مورد علاقه‌اش عموم مردم را به خواندن این كتاب‌ها تشویق می‌كرد.

بویژه سردار سلیمانی با كشف و تقویت جنبش‌های اجتماعی-سیاسی در منطقه كه مبتنی بر فرهنگ‌های بومی مخصوصاً فرهنگ اسلامی در واقع قدرت نرم ایران را نمایندگی می‌كرد. در تمام مناطقی كه حوزه نفوذ ایران محسوب می‌شوند و جمهوری اسلامی ایران در آنجا كنشگری فرهنگی داشته است، منظومه شهید سلیمانی و نقاط مشترك فرهنگی پیدا و تقویت می‌شد.

با شهادت حاج قاسم سلیمانی، خسارتی كه به جهان اسلام و آزادگان عالم وارد شد به راحتی جبران پذیر نیست اما عمل به درس‌ها و پیام‌هایی كه این شهید با زندگی جهادی خود به جا گذاشت، گام جدیدی است كه مسؤولیت آن بر دوش همه نخبگان و همه كسانی است كه در عرصه فرهنگ نقش آفرینی می‌كنند.

رویكرد فعالیت‌های فرهنگی سردار

رویكرد سردار سلیمانی رویكرد قدرت نرم در عرصه‌های مختلف است مثلاً در بلایای طبیعی كه در داخل ایران رخ می‌داد می‌بینیم شهید سلیمانی به عنوان یك نیروی داوطلب و خدمت كننده به مردم حضور داشت. یكی از دلایل محبوبیت شهید سلیمانی نه فقط در میان مردم ایران بلكه مردم كشورهای منطقه همین بود كه ایشان قلوب را می‌كرد. این تسخیر قلوب هم نمایشی نبود بلكه برخاسته از یك نظام ارزشی و واقعی بود.

ایشان متغیرهای جامعه را به‌خوبی می‌شناخت و می‌دانست نسل جدید با نسل‌هایم قدیم دهه 60 و 50 تفاوت بسیار دارد و باید با ادبیات تازه با آنها باب گفت‌وگو را گشود. متغیرهای بین‌الملل را هم به‌خوبی می‌شناخت. به همین دلیل منظومه‌ای جامع و كامل برای نسل‌های بعد به یادگار نهاد. اگر قرار است ایشان را بشناسیم باید روی این مسائل بسیار اندیشید و كار كرد. وی با توجه به حوزه قدرتش در انتقاد از دولت بی‌احترامی نمی‌كرد. مهم‌ترین ویژگی سردار قاسم سلیمانی این بود كه در هیچ زمانی در زمره چهره‌های اپوزیسیون قرار نمی‌گرفت.

به گواه بیشتر یاران و اصحاب آن سردار رشید، ایشان گاه در مقام یك منتقد ادبی حاضر می‌شد و گاه در نقش یك سفیر فرهنگی تمام عیار برای كشورمان در مأموریت‌های مختلف انجام وظیفه می‌نمود و سربازی دلباخته به فرهنگ. و تمدن اسلامی - ایرانی و مروج گفتمان انقلاب اسلامی بود. مدیری كه روحیه انقلابی داشت و با جان و دل در گسترش و تعالی انقلاب تلاش می‌كرد و در راستای تحقق اهداف انقلاب اسلامی بهترین برنامه‌ریزی‌ها را انجام می‌داد. تلاشی كه در پایان با نثار خون پاكش پیام رسانی بلیغ در عرصه بین الملل شد و حماسه‌ای بزرگ در عرصه فرهنگی انقلاب اسلامی را از خود به جای گذاشت و عاشقان فراوانی را بر گرد مكتب خود جمع كرد.

تفكر معمار گونه سردار دل‌ها

«جنبه معمارانه شخصیت حاج قاسم» در سیاست، فرهنگ و حوزه دفاع و امنیت، منظومه‌ای بنا نهاد و به تدریج نیز تكامل یافته و دوران‌ساز شد. قدرت معماری سردار سلیمانی، متشكل از عناصری چون هوش سازمانی، فهم مدیریت منابع انسانی، زمان‌شناسی، آینده‌نگری و قدرت مدیریتی تركیبی این عناصر است كه برخاسته از ذهن خلاق و معمار گونه ایشان بود. این ویژگی‌ها را در منظومه فعالیت‌های حاج‌قاسم و تمامی اموری كه از ایشان به یادگار ماند را به وضوح می‌توان دید.

از مهمترین ویژگی‌های سردار دل‌ها در حوزه رسانه نیز باید به راهبرد جامع نگری ایشان اشاره كرد. وی معتقد بود این مخاطبین رسانه را در خط كشی‌های سیاسی محصور نكنیم. از خط و جناح و سیاست خارج شویم و با نگاهی مردمی، فراگیر و جامعه‌نگر، محتوای رسانه خود را بیاراییم و منتشر كنیم. این موضوع شاید مهمترین درسی باشد كه تأثیر چشمگیری بر مسیر سخت و تخصصی رسانه‌ها در جهت موفقیت خواهد داشت.

رسالت ما این است كه این شخصیت والا را بیشتر بشناسانیم تا چراغ راهی باشد برای روزگار فعلی و آیندگان و در این میان رسانه‌ها سهم چشمگیری در این فرایند خواهند داشت. جمهوری اسلامی ایران و انقلاب اسلامی امروز با افتخار این ظرفیت را دارد كه شهید حاج قاسم سلیمانی را الگو و ساختار نظام و تفكر انقلاب به جامعه جهانی معرفی كند كه اتفاقاً این الگو منطبق بر ویژگی‌های انسان عادی و دست یافتنی است نه یك انسان عجیب و اسطوره‌ای.

وی با اخلاق نیكو و حسنه خود و با ایجاد یك موقعیت طلایی، فرهنگ اسلامی و محبت اهل بیت (ع) را از قله نخبگانی تا عمق جوامع اسلامی گسترش داد. ایشان سرداری از جنس مردمی با ویژگی‌هایی چون از خود گذشتگی، دلسوزی، غمگساری و وظیفه شناسی بود كه در طول حیات طیبه خویش اسطوره‌ای جاودان در تاریخ سرزمین اسلامی ایران از خود به جای گذاشت و جانی دوباره بر پیكره امت اسلامی دمید و اتحاد از دست رفته جهان اسلام را احیا نمود و آوازه نام پر صلابت ایشان برای همیشه در تاریخ آزادیخواهان جهان ثبت و ضبط شد.

تأثیر تلاش‌های سردار دل‌ها در اتحاد جوامع اسلامی

آن شهید والا مقام در منظومه فعالیت‌های فرهنگی خود در اقدامی برنامه ریزی شده به هر مأموریتی كه اعزام می‌شدند یك مؤسسه مطالعاتی – فرهنگی را مطابق با سلایق جغرافیای فكر آن سامان و با هدف اتحاد جهان اسلام تأسیس می‌كرد و این نشان از آینده‌نگری فرهنگی شهید سلیمانی بود.

او معتقد بود برای مقابله با جریان‌های انحرافی فرهنگی و مذهبی و نیز دسیسه‌های استكباری در جوامع اسلامی باید از یك مشی اتحادی گسترده در حوزه فرهنگی تبعیت كرد و در این راستا نیز تلاش‌های فراوانی را به انجام رسانید. در همین رابطه نیز اسماعیل هنیه رهبر حماس در مراسم ترحیم سردار دل‌ها؛ حاج قاسم را به عنوان «شهید قدس» معرفی كرد. این نگاه و تفكر سبب شد كه سردار دل‌ها در جغرافیای ایران نگنجد.