كتاب «اسارت، مهرورزی و شقاوت» نوشتهی شاداب عسگری، به بررسی و مقایسه وضعیت و شرایط اسرای ایرانی با اسرای عراقی در دوران جنگ هشت سالهی ایران و عراق میپردازد.
دربارهی كتاب اسارت، مهرورزی و شقاوت:
جنگها از اجزای گوناگونی تشكیل شدهاند و اسارت یكی از مهمترین آنها به شمار میآید و جزء جداییناپذیری از جنگ میان كشورها محسوب میشود. در جنگ تحمیلی 8 ساله هم یكی از ابعاد اصلی و انسانی آن، اسرای جنگی بودند كه در مناطق درگیری و عملیات پدافندی اسیر شدند.
با مورد توجه قرار دادن برخوردها و رفتار نیروهای دو طرف درگیر جنگ با افرادی كه به اسارت درآمدهاند، اسنادی غیرقابل انكار در ارتباط با میزان پایبندی دولتهای درگیر و حاكمان یك كشور به رعایت اصول اساسی و قوانین و مقررات بینالمللی كه ملزم به اجرای آن شدهاند، به دست میآید.
در بخشی از كتاب اسارت، مهرورزی و شقاوت میخوانیم:
حملات مستمر عراقیها به خاك میهن اسلامی از تاریخ 2 فروردین سال 1359 كه تعداد دو نفر نظامی عراقی اسیر شدند، تا شهریور ماه همان سال كه تعداد 37 نفر ازنیروهای مسلح آن كشور به اسارت رزمندگان اسلام درآمده بودند، ادامه داشت.
شرایط مذكور نشان میدهد ارتش عراق از شش ماه قبل از آغاز تهاجم رسمی و گسترده، با درگیریهای پراكنده سعی داشته واكنش مقامات جمهوری اسلامی ایران و به خصوص نیروهای مسلح را ارزیابی نماید و بر اساس آنها تصمیم به تجاوز گسترده و آغاز رسمی جنگ گرفته است. در روزهای اول پس از آغاز رسمی جنگ تحمیلی نیز تعدادی اسیر شدند. به گونهای كه در مدت شانزده روز اول جنگ تعداد اسرا به دویست و هفتاد و نه نفر میرسد. به این ترتیب، موضوع اسرا در جنگ عراق علیه ایران، عملاً از شش ماه قبل از شروع رسمی جنگ موضوعیت یافته و آغاز گردیده و مسئله اسیر و اسیرداری كلید خورده بود.
اما، وضعیت اسیران ایرانی در بند رژیم صدام با اسرای عراقی از ابعاد مختلف و به ویژه چرائی اسارت، تفاوتهای جدی و قابل ملاحظهای داشت. اكثریت قابل توجه از افرادی كه عراقیها توانستند به عنوان اسیر از ایران بگیرند و به عراق منتقل نمایند، به ویژه در ماههای اولیه جنگ، مردم غیرنظامی و عشایر محلی بودند كه در جدار مرز به زندگی عادی خویش مشغول بوده و یا در حین فرار به اسارت عراقیها درآمده بودند. در خصوص نظامیان نیز عمده نیروهای اسیر شده را كاركنان پاسگاههای مرزی ژاندارمری سابق و گردانهای ارتش كه در شهرهای مرزی استقرار یافته بودند، تشكیل میدادند كه البته بایستی به اینعده اسامی مدافعان وابسته به نهادهای مردمی را نیز افزود.
در آن ایام، تعداد خلبانان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران كه به اسارت عراقیها درآمده بودند، در مقام مقایسه با هشت سال دفاع مقدس، آمار بالاتری داشت زیرا، آنان با انجام پروازهای متعدد جدار مرزی سعی مینمودند ضمن مشخص ساختن آخرین وضعیت دشمن متجاوز، با انجام بمبارانهای متعدد، از سرعت پیشروی نیروهای عراقی بكاهند كه همین امر، اگر چه موفقیتهای زیادی را نصیب نیروهای مسلح ایران میساخت لیكن، باعث شد كه تعداد نسبتاً قابل توجهی از این خلبانها نیز به فیض شهادت نائل شده و یا به اسارت عراقیها درآیند.